Вазъи низоми бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба санаи 31 декабри соли 2022

Дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳолати 31 декабри соли 2022 дар маҷмӯъ 64 адад ташкилоти қарзии молиявӣ, аз ҷумла 14 адад бонки анъанавӣ, 1 адад бонки исломӣ, 1 адад ташкилоти қарзии ғайрибонкӣ, 19 адад ташкилоти амонатии қарзии хурд, 3 адад ташкилоти қарзии хурд ва 26 адад фонди қарзии хурд фаъолият менамоянд.

Дар давраи аз 31 декабри соли 2021 то 31 декабри соли 2022 ба 1 адад ташкилоти қарзии ғайрибонкӣ (ҶДММ ТҚҒ “Васл”), 2 адад ташкилоти амонатии қарзии хурд (ҶДММ ТАҚХ “Эмин Сармоя” ва ҶСП ТАҚХ “Шукр Молия”) иҷозатнома дода шуда, иҷозатномаи 1 адад ташкилоти маблағгузории хурд (ФҚХ “Истиқлол”) бозхонд карда шуд.

Ҳамзамон, бо қарорҳои Раёсати Бонки миллии Тоҷикистон аз 18.03.с.2022, №31 ба ҶДММ ТАҚХ “Фурӯз”, аз 09.06.с.2022, №68 ба ҶСП “Душанбе Сити Бонк” ва аз 30.12.с.2022, №151 ба ҶДММ ТҚҒ “Васл” барои анҷом додани амалиёти бонкӣ иҷозатнома дода шудааст. Иҷозатномаи ҶДММ ТҚХ “Фурӯз” бинобар табдилёбӣ ба ташкилоти амонатии қарзии хурд, иҷозатномаи ҶДММ ТАҚХ “Душанбе Сити” бинобар табдилёбӣ ба бонк ва иҷозатномаи ҶДММ ТАҚХ “Васл” бинобар табдилёбӣ ба ташкилоти қарзии ғайрибонкӣ аз эътибор соқит дониста шуданд.

Бояд қайд кард, ки дар низоми бонкии кишвар намояндагии 1 бонки хориҷӣ (ҶСММ “Бонки кишоварзии Чин”) фаъолияти худро пеш бурда истодааст. Илова бар ин, берун аз қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон намояндагиҳои ҶСК “Ориёнбонк” дар Аморати Муттаҳидаи Араб (ш. Дубай), Шоҳигарии Муттаҳидаи Британияи Кабир ва Ирландияи Шимолӣ (ш. Лондон), Ҷумҳурии Туркия (ш. Истамбул), Ҷумҳурии Корея (ш. Сеул), Ҷумҳурии Узбекистон (ш. Тошканд), Ҷумҳурии Халқии Хитой (ш. Пекин) ва намояндагии БДА ҶТ "Амонатбонк” дар Федератсияи Россия (ш. Москва) фаъолият менамоянд.

Шумораи воҳидҳои сохтории ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи ҳисоботӣ 1 862 ададро ташкил намуда, нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба 7 адад зиёд шуд.

Ҷадвали 1. Сохтори низоми бонкии ҶТ

(адад)

Дороиҳои ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи 31 декабри соли 2022 маблағи 30 030,7 млн. сомониро ташкил дода, нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба 7 616,0 млн. сомонӣ ё 34,0 фоиз бинобар зиёдшавии маблағи ҳисобҳо барои гирифтан аз Бонки миллии Тоҷикистон, пули нақд ва бақияи сандуқи қарзӣ ба амал омадааст.

Бақияи сандуқи қарзии ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи ҳисоботӣ маблағи 13 577,6 млн. сомониро ташкил карда, нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба маблағи 1 607,2 млн. сомонӣ ё 13,4 фоиз зиёд шудааст, ки ин аз ҳисоби қарзҳои ба шахсони воқеӣ ва ба соҳибкорони хурду миёна додашуда ба амал омадааст.

Дар санаи ҳисоботӣ қарзҳои ғайрифаъол (зиёда аз 30 рӯз батаъхирафтода) маблағи 1 630,9 млн. сомонӣ ё 12,0 фоизи сандуқи қарзии маҷмӯиро ташкил доданд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 вазни қиёсии онҳо дар сандуқи қарзии маҷмӯӣ ба андозаи 1,4 банди фоизӣ коҳиш ёфтааст.

Аз рӯи қарзҳои ғайрифаъол ба маблағи 1 704,2 млн. сомонӣ фонди пӯшонидани талафоти имконпазир ташкил карда шудааст, ки ба 104,5 фоизи қарзҳои мазкур баробар буда, ин нишондиҳанда нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба 12,0 банди фоизӣ афзоиш ёфтааст.

Ҷадвали 2. Сифати сандуқи қарзии ташкилотҳои қарзии молиявии ҶТ

(млн. сомонӣ)

Уҳдадориҳои ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи ҳисоботӣ 23 731,7 млн. сомониро ташкил намуда, нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба маблағи 6 392,6 млн. сомонӣ ё 36,9 фоиз асосан аз ҳисоби амонатҳо зиёд шудаанд.

Меъёри пардохтпазирии ҷории ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи 31 декабри соли 2022 ба 94,88 фоиз баробар гардида, нисбат ба талаботи муқарраршуда (30 фоиз) 64,88 банди фоизӣ зиёд мебошад.

Амонатҳои ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи ҳисоботӣ 15 507,8 млн. сомониро ташкил намуда, нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба 5 348,5 млн. сомонӣ ё 52,6 фоиз афзоиш ёфтаанд.

Ҳиссаи амонатҳои ташкилотҳои қарзии молиявӣ бо асъори хориҷӣ дар санаи ҳисоботӣ 44,3 фоизро ташкил дода, нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба андозаи 0,2 банди фоизӣ коҳиш ёфтааст.

Сармояи тавозунии ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи 31 декабри соли 2022 ба 6 299,0 млн. сомонӣ баробар шуда, нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба 1 223,3 млн. сомонӣ ё 24,1 фоиз асосан аз ҳисоби фоидаи соли ҷорӣ ва сармояи пардохташуда зиёд шудааст.

Меъёри кифоятии сармояи ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар санаи 31 декабри соли 2022 андозаи 25,27 фоизро ташкил намуд, ки нисбат ба талаботи муқарраршуда (12 фоиз) 13,27 банди фоизӣ зиёд мебошад.

Натиҷаи фаъолияти молиявии ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар охири моҳи декабри соли 2022 бо фоида, ба маблағи 1 179,5 млн. сомонӣ ҷамъбаст гардида, нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба маблағи 1 071,2 млн. сомонӣ ё 988,3 фоиз зиёд шудааст.

Дар санаи ҳисоботӣ нишондиҳандаи даромаднокии дороиҳои (ROA) ташкилотҳои қарзии молиявӣ дар муқоиса ба ҳамин давраи соли 2021 аз 0,5 фоиз то 3,9 фоиз ва нишондиҳандаи даромаднокии сармоя (ROE) аз 2,1 фоиз то 18,7 фоиз афзоиш ёфтаанд.

ШАРҲИ НИЗОМИ СУҒУРТАИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР СОЛИ 2022

Ба ҳолати 31 декабри соли 2022 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳоди хизматрасониҳои суғуртавӣ аз ҷониби 16 ташкилоти суғуртавӣ амалӣ карда мешавад, ки аз онҳо 1 ададро ташкилоти суғуртавии давлатӣ (дар шакли КВД) ва 15 ададро ташкилотҳои суғуртавии ғайридавлатӣ ташкил медиҳанд. Теъдоди филиалҳои ташкилотҳои суғуртавӣ (азнавсуғуртакунӣ) бошад, дар давраи ҳисоботӣ 67 ададро ташкил дод, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 5 адад кам мебошад.

Дар давоми соли 2022 бо қарорҳои Раёсати Бонки миллии Тоҷикистон барои анҷом додани фаъолияти суғуртавӣ ба ташкилотҳои суғуртавии ҶДММ “ДС Суғурта” ва ҶДММ “ТС Бима Ҳаёт” иҷозатнома дода шуда, муҳлати амали иҷозатномаи ҶДММ “ТС Итминон” тамдид гардид. Бинобар сабаби тағйир ёфтани ном ва маҳалли ҷойгиршавӣ иҷозатномаҳои ҶДММ “ТС Сипаҳр”, ҶДММ ТСА “Спитамен Иншуранс”, ҶДММ “ТС Такаффул”, ҶДММ “Суғуртаи асри 21” ва ҶДММ “ТC Бима Ҳаёт” аз нав ба расмият дароварда шуданд.

Инчунин, дар соли 2022 бинобар сабаби ба анҷом расидани муҳлати амали иҷозатномаи ҶСП “ТС Кафил” бо қарори Раёсати Бонки миллии Тоҷикистон амали иҷозатномаи он қатъ карда шуд.

Дар соли ҳисоботӣ бо қарорҳои Раёсати Бонки миллии Тоҷикистон ба ташкилотҳои аудитории ҶДММ “КРОУ ХОРВАТ ЭЙСИҶИ” ва ҶДММ “Крестон АС” барои анҷом додани фаъолияти аудиторӣ дар бахши аудити ташкилотҳои суғуртавӣ (азнавсуғуртакунӣ) иҷозатномаҳо дода шуданд.

Ҷадвали 1. Шумораи ташкилотҳои суғуртавӣ

(азнавсуғуртакунӣ) ва филиалҳои онҳо дар соли 2022

                                                                                                                (бо адад)

Дороиҳои ташкилотҳои суғуртавӣ (азнавсуғуртакунӣ) дар соли 2022 ба 612,2 млн. сомонӣ баробар шуданд, ки нисбат ба соли гузашта 86,3 млн. сомонӣ (16,4 фоиз) зиёд мебошанд, ки аз онҳо дороиҳои пардохтпазир (дар шакли воситаҳои пулӣ, пасандозҳои бонкӣ ва сармоягузорӣ) 507,6 млн. сомониро ташкил дода, ба 82,9 фоизи ҳаҷми умумии дороиҳо баробар шуд.

Дар маҷмуъ саҳми дороиҳои низоми суғурта нисбат ба дороиҳои умумии низоми молиявии кишвар дар давраи баррасишаванда ба 1,9 фоиз баробар шуда, нисбат ба ММД бошад, 0,5 фоизро ташкил дод.

        Дар соли 2022 уҳдадориҳои тавозунии ташкилотҳои суғуртавии (азнавсуғуртакунии) кишвар ба маблағи 225,9 млн. сомонӣ баробар шуданд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба андозаи 20,4 млн. сомонӣ (9,9 фоиз) зиёд мебошад.

        Маблағҳои худии (сармояи)[1] низоми суғуртаи кишвар дар соли 2022 ба 386,3 млн. сомонӣ баробар шуда, нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 65,9 млн. сомонӣ (20,6 фоиз) зиёд гардидааст. Ин афзоиш дар самти устувории молиявӣ ва пардохтпазирии ташкилотҳои суғуртавӣ (азнавсуғуртакунӣ) яке аз афзалиятҳои муҳим арзёбӣ мегардад.

Сармояи (фонди) оинномавии ташкилотҳои суғуртавӣ бошад, дар санаи 31 декабри соли 2022 маблағи 279,5 млн. сомониро ташкил дод, ки нисбат ба ҳамин санаи соли 2021 ба андозаи 43,9 млн. сомонӣ (18,6 фоиз) афзоиш ёфтааст.

        Миқдори умумии шартномаҳои басташуда дар соли 2022 ба             2 114,5 ҳазор адад баробар шуд, ки дар муқоиса ба соли гузашта ба миқдори 143,8 ҳазор адад (7,3 фоиз) зиёд мебошад. Ин раванд аз он шаҳодат медиҳад, ки таваҷҷуҳи аҳолӣ ба суғурта сол то сол бештар гардида, маърифатнокии молиявӣ дар кишвар то андозае баланд шуда истодааст.

           Ҳаҷми умумии мукофоти суғуртавӣ (ҳаққи суғуртавӣ) дар давоми моҳҳои январ-декабри соли 2022 маблағи 305,9 млн. сомониро ташкил дод, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 ба маблағи 19,5 млн. сомонӣ (6,8 фоиз) афзоиш ёфтааст.

          Уҳдадориҳои базиммагирифтаи ташкилотҳои суғуртавӣ (азнавсуғуртакунӣ) дар давраи баррасишаванда 105,6 млрд. сомониро ташкил доданд, ки он дар муқоиса ба соли 2021 ба маблағи 698,7 млн. сомонӣ (0,7 фоиз) зиёд шудааст.

        Дар робита ба ин, хавфҳои ба азнавсуғуртакунӣ интиқолдодаи ташкилотҳои суғуртавӣ дар соли 2022 маблағи 68,0 млрд. сомониро ташкил намуданд, ки нисбат ба соли 2021 ба маблағи 5,7 млрд. сомонӣ (7,7 фоиз) коҳиш ёфтаанд.

        Мукофоти суғуртавии (ҳаққи суғуртавии) ба азнавсуғуртакунӣ интиқолдодаи низоми суғурта бошад, дар соли 2022 ба маблағи 71,5 млн. сомонӣ баробар шуда, ин нишондиҳанда дар қиёс ба соли қаблӣ 11,7 млн. сомонӣ (14,1 фоиз) кам мебошад. Ин раванд аз як тараф ба устувории молиявӣ ва пардохтпазирии ташкилотҳои суғуртавӣ (азнавсуғуртакунӣ) таъсири мусбат расонида, аз тарафи дигар бошад, боиси сари вақт амалӣ гардидани пардохту ҷубронҳои суғуртавӣ мегардад.

        Ташаккулёбӣ ва мавҷудияти захираҳои суғуртавӣ, ки далели саривақт иҷро гардидани уҳдадориҳои ташкилотҳои суғуртавӣ мебошанд, дар соли ҳисоботӣ 170,7 млн. сомониро ташкил доданд, ки дар муқоиса ба соли 2021 ба андозаи 488,0 ҳаз. сомонӣ (0,3 фоиз) зиёд мебошад.

        Лозим ба ёдоварист, ки раванди ташаккулдиҳии захираҳои суғуртавӣ дар ташкилотҳои суғуртавии (азнавсуғуртакунии) кишвар дар соли ҳисоботӣ то андозае таъмин гардидааст. 

        Пардохти суғуртавӣ (ҷуброни суғуртавӣ) дар соли сипаришуда тамоюли болоравиро касб намуда, ба 26,3 млн. сомонӣ баробар шуд, ки нисбат ба соли 2021 ба андозаи 4,0 млн. сомонӣ (17,9 фоиз) зиёд мебошад.        

             Ҳаҷми пасандозҳои ташкилотҳои суғуртавӣ (азнавсуғуртакунӣ) дар низоми бонкии кишвар дар соли 2022 маблағи 43,3 млн. сомониро ташкил дод, ки нисбат ба соли қаблӣ дар ҳаҷми 9,2 млн. сомонӣ (27,0 фоиз) афзоиш ёфтааст ва раванди мазкур барои равонасозии сармоягузориҳо ба бахшҳои гуногуни иқтисодиёти кишвар мусоидат менамояд.

             Фоидаи софи ташкилотҳои суғуртавӣ аз рӯи натиҷаҳои соли ҳисоботӣ ба 77,8 млн. сомонӣ баробар шуд, ки дар муқоиса ба соли гузашта ба маблағи 15,8 млн. сомонӣ (25,4 фоиз) зиёд мебошад.